Holownik Nadbor, zacumowany przy reprezentacyjnym Wybrzeżu Wyspiańskiego, tuż przed gmachem głównym Politechniki Wrocławskiej, zapoczątkował tworzenie Muzeum Odry przez Fundację Otwartego Muzeum Techniki.
Fundacja Otwartego Muzeum Techniki powstała w 1992 roku z inicjatywy użytkowników i miłośników zabytków techniki, szybko zyskując wsparcie władz miasta i środowisk naukowych.
Główne zadania Fundacji to, m.in.:
* budowa Otwartego Muzeum Techniki,
* promowanie miasta poprzez dzieła cywilizacji technicznej,
* ochrona spuścizny techników polskich działających w kraju i na obczyźnie,
* aktywna ochrona dziedzictwa przemysłowego i technicznego w Polsce, przede wszystkim na obszarze Wrocławia i regionów nadodrzańskich oraz włączanie go w obieg współczesnej kultury.
Po zakończeniu II wojny światowej priorytetem była odbudowa gospodarki, w tym także budowa polskiej floty rzecznej. W wyniku kontraktu z Holandią, zawartego 18 grudnia 1946 roku, w ciągu kilku lat zbudowano serię „małych” holowników (silniki o mocy 250KM), które otrzymały piękne starosłowiańskie imiona, jak np.: Światopełk, Bożydar, Bożymir, Bronisz, Chwalisław, Jurand, Mestwin, Mściwój, Radosław, Ścibor, Zbyszko, Sędziwój, Bogumiła, Bogusław.
Holowniki o silnikach mocy 500KM, tzw. „duże holendry”, otrzymały imiona bóstw słowiańskich: Jarowid, Kupała, Perkun, Trygław, Dażboh, Łada, Radgost, Swarożyc, Żywija.
Duże holendry pływały do Szczecina, małe obsługiwały akwen od Koźla do Wrocławia. Standaryzacja jednostek pozwoliła na wycofywanie z ruchu jednostek zbudowanych w XIX wieku, najczęściej śrubowych, tylno- i bocznokołowych, które, z uwagi na zróżnicowane konstrukcje i stan techniczny, były trudne w eksploatacji.
Złoty okres „holendrów” na Odrze trwał do połowy lat 60. Wtedy pojawiły się pierwsze pociągi pchane i zestawy combi.
m117
Losy „zdetronizowanych królów” rzeki Odry były różne. Nadbor pełnił rolę pływającej kotłowni a nawet lodołamacza. Przymierzano się także do wykorzystania jego pokładu w charakterze pływającej kawiarenki. Mestwin pracował na Łabie w Czechach, zaopatrując plac budowy w parę technologiczną.
Holownik Nadbor przetrwał do roku 1998, kiedy to jednostkę przejęło Biuro Studiów i Dokumentacji Zabytków Techniki, przekazując do dyspozycji Fundacji Otwartego Muzeum Techniki. I znowu nastał świetny czas dla holownika i innych wysłużonych jednostek pływających.
Zacumowane przy Politechnice Wrocławskiej służą jako naturalna ilustracja do prowadzonych pod pokładem wykładów historii techniki czy archeologii przemysłowej. Z udziałem studentów przeprowadzane są też prace konserwatorskie. W Muzeum Odry przybywa jednostek. W pobliżu cumuje jedyny w swoim rodzaju dźwig pływający Wróblin, zbudowany w 1938/1939 rok. Nazwę zawdzięcza miejscowości, w pobliżu której został wydobyty z dna rzeki. Był to w roku 1945.
Muzeum Odry, Otwarte Muzeum Techniki to nasze okno poznania i pamięci o minionych latach, o minionych technologiach i o ludziach, dzięki pomysłowości których możliwy jest postęp i rozwój cywilizacji.
Informacje historyczne pochodzą z folderu Fundacji Otwartego Muzeum Techniki.
Więcej na stronie www.nadbor.pwr.wroc.pl
