W miejscu gdzie krzyżowały się dwie ważne drogi handlowe:  trakt z Wrocławia do Pragi z drogą biegnącą z biskupiej Nysy do Świdnicy, ulokowano dzisiejsze ZĄBKOWICE ŚLĄSKIE – miasto Frankensteina. Miało to miejsce około 1280 roku, dokładnie w połowie drogi pomiędzy  Przyłękiem (Frankenberg) i Kozieńcem (Löwenstein) – na terenie  wcześniejszych lokacji miejskich.

Nowo powstałe miasto, które z założenia miało przejąć po obu tych miastach funkcję  znaczącego ośrodka miejskiego, przejęło również części ich nazw – od Przyłęku (FRANKENberg) i od Kozieńca (LöwenSTEIN), tworząc miasto o nazwie FRANKENSTEIN, którą nosiło od momentu lokacji,  aż do roku 1945.

W mrokach przeszłości…

Związek Frankensteina -monstrum, które zawładnęło ludzką wyobraźnią na setki lat –  – z miastem na Dolnym Śląsku o tej samej nazwie  został wskazany  przez regionalnego badacza historii miasta, pisarza i przewodnika sudeckiego – Jerzego Organiściaka, już w latach 80.  XX wieku.

Początkiem strasznej historii był dzień 17 stycznia 1606 roku, gdy w mieście Frankenstein wybuchła zaraza morowego powietrza czyli dżumy, która objęła swoim zasięgiem całe miasto i jego przedmieścia. Epidemie wybuchały w tych czasach dość często, jednak skala tej epidemii była porażająca. W jej wyniku zmarło łącznie 2061 osób (w tym 1503 osoby dorosłe i 558 dzieci), co stanowiło ponad 30% mieszkańców ówczesnego miasta.

W najstarszej, zachowanej, kronice miasta z 1655 r., autorstwa burmistrza miasta Frankenstein (Ząbkowic) – Marcina Koblitza, znajduje się relacja z tego wydarzenia. Dnia 10 września 1606 roku aresztowano dwóch ząbkowickich grabarzy,wydanych przez parobka, z powodu mieszania i preparowania trucizn.  W następnych dniach aresztowano kolejnego grabarza, byłego więźnia,  żebraka, córkę zmarłego urzędnika miejskiego i innych – wszystkich pod zarzutem trucia i rozprzestrzeniania zarazy.

Skandal w mieście Frankenstein…

Wydarzenie nabrało charakteru skandalu. Lekarze, zatrudnieni do zbadania sprawy, początkowo sceptyczni,  zmienili zdanie po  rewizji w domu  grabarza. Znaleźli tam  wiele pojemników z trującym proszkiem, wytwarzanym – jak się można domyślić – z ludzkich zwłok.
Gazeta „Newe Zeyttung”, wydawana w Augsburgu, kwitnącym wówczas ośrodku Niemiec o światowym znaczeniu,  w końcu 1606 roku w taki oto sposób opisywała działalność  tej zbrodniczej szajki:

 „W mieście Frankenstein na Śląsku pojmano grabarzy, którzy po torturach w śledztwie zeznali, że sporządzali zatruty proszek, który kilka razy w domach rozsypywali, progi, kołatki i klamki u drzwi smarowali, przez co wielu ludzi zatruło się i poumierało. Poza tym w domach skradli wiele pieniędzy, a także obdzierali trupy, zabierając im opończe. Rozcinali także brzemienne kobiety i wyjmowali z nich płody, a serca małych dzieci zjadali na surowo. Z kościołów kradli obrusy z ołtarzy, a z ambony ukradli dwa nakręcane zegary. Pewien grabarz pochodzący ze Strzegomia zhańbił w kościele ciało młodej dziewicy. Inni jeszcze różnie niesłychane i straszne czyny popełniali (…)”.

Zbrodnia i kara…

Oskarżeni, w procesie, który odbył się jesienią 1606 roku,  zostali uznani winnymi i skazani na śmierć przez okaleczenie i spalenie żywcem.  Gazeta „Newe Zeyttung” tak relacjonowała wykonanie wyroku na zwyrodniałych grabarzach:

„Najpierw skazanych oprowadzano po mieście. Potem rozdzierano ich rozżarzonymi obcęgami i oderwano im kciuki. Starszemu grabarzowi oraz jednemu z pomocników obcięto prawe dłonie. Potem obu razem przykuto do słupa, z daleka zapalano ogień i ich upieczono. Grabarzowi ze Strzegomia rozżarzonymi obcęgami wyrwano członek męski. Potem i jego wraz z innymi przykuto do słupa, gotowano i pieczono. Pozostałe osoby wprowadzono na stos i spalono”.

Pomimo stracenia winnych zaraza wygasła dopiero na początku 1607 roku. W dniach pomiędzy 4 a 10 października 1606 r., ewangelicki proboszcz Samuel Heinnitz wygłosił w miejscowym kościele parafialnym 6 dziękczynnych kazań z modlitwami na każdy dzień w intencji pokonania zarazy. Kazania ukazały się drukiem w 1609 r., wydane przez wydawnictwo Bartolmeusza Voigta w Lipsku pod wyszukanym tytułem: „Historia prawdziwa o kilku wykrytych i zniszczonych trucicielskich dziełach diabelskiego łowcy w czasie zarazy roku 1606 w mieście Frankenstein na Śląsku”. Tutaj po raz pierwszy pojawia się „diabelski łowca”, przedstawiony przez Heinnitz’a jako wyobrażenie zła opanowującego ludzkie umysły i popychającego ludzi do niecnych czynów. Ten „diabelski łowca”, będący filozoficzną przenośnią – uosobieniem zła, został przez późniejszych mieszkańców i podróżników odwiedzających Frankenstein (Ząbkowice) „przekształcony” w postać rzeczywistą z krwi i kości – przeokropnego potwora Frankensteina. ( źródło: www.frankenstein.pl)

210 lat później…

210 lat później, w roku 1816, podczas jednej z burzowych nocy, w Szwajcarii nad Jeziorem Genewskim, w willi (Villa Diodati) Lorda Byrona (jednego z największych angielskich poetów) wśród błyskawic i huku piorunów grono przyjaciół (znanych osobistości świata literackiego) zabawiało się wymyślaniem przerażających historii.
Uczestnikami tej zabawy byli ,oprócz Lorda Byrona,  m.in. Mary Shelley, Percy Shelley i John Polidori (osobisty lekarz Byrona i pisarz włoskiego pochodzenia).
Polidori wiele podróżował po Europie, interesował się medycyną, zjawiskami nadprzyrodzonymi i truciznami. On też najprawdopodobniej przytoczył historię grabarzy z miasta Frankenstein, o której słyszał od podróżników lub przeczytał w gazecie „Newe Zeyttung”.   Rozgorzała dyskusja na różne tematy fantastyczne. Zastanawiano się, przykładowo, czy elektryczność jest w stanie wskrzesić życie w martwych tkankach. W Villa Diodati nie pozostał żaden utwór literacki, ale wymyślanie opowieści i dysputy, które wówczas miały miejsce,  były bardzo inspirujące. Dwa lata po tym spotkaniu w roku 1818 Mery Shelley publikuje dzieło pod tytułem „Frankenstein, czyli nowy Prometeusz”, a w 1819 roku, inny gość Villi, John Polidori pisze opowiadanie „Wampir”, bez którego Bram Stoker nigdy nie napisałby „Drakuli”.

Weekend z Frankensteinem…

Musiało minąć ponad 160 lat od napisania powieści przez Mery Shelley, żeby udało się połączyć ze sobą te dwa ważne – z punktu widzenia historii Frankensteina i Ząbkowic – wydarzenia. W następstwie tego w Ząbkowicach Śląskich już od roku 1996 organizowane są cykliczne imprezy kulturalne pn. Weekend z Frankensteinem.
Ich początkowa forma przybrała wymiar fantastyczno-naukowy a gośćmi weekendów była czołówka polskich pisarzy science fiction i fantasy: Andrzej Sapkowski, Lech Jęczmyk, Marek Oramus, Eugeniusz Dębski. Następnie Weekend przyjął formę średniowiecznego jarmarku przepełnionego grami, zabawami i walkami rycerskimi. Obecnie Weekend z Frankensteinem to trzydniowe nocne biesiadowanie na plantach zamkowych przy muzyce, przeważnie bluesowej, wzbogacone występami z ogniem, zabawą z lampionami i pokazami filmów grozy. Weekendowi towarzyszą również przedstawienia teatralne, sympozja naukowe, wystawy i parady tematycznie związane z Frankensteinem.