Po sześciu prezentacjach zagranicznych projekt fotograficzny Barbary Górniak, pt. „Kościoły Pokoju na Dolnym Śląsku”, zawitał do Wrocławia. Wystawa i towarzyszący jej album zostały przygotowane przez Ośrodek Kultury i Sztuki we Wrocławiu z okazji 20-lecia partnerstwa Dolnego Śląska i Dolnej Saksonii.
Wystawa „Kościoły Pokoju” w Centrum Kultury ZAMEK
Mecenat Marszałka Województwa Dolnośląskiego i wsparcie finansowe Samorządu Województwa Dolnośląskiego zaowocowało dokumentacją fotograficzną najwyższej próby. Pomimo niezwykle krótkiego czasu na realizację zdjęć, Barbara Górniak, wrocławska artystka, sfotografowała oba, istniejące do dzisiaj, Kościoły Pokoju – w Jaworze i Świdnicy (zabytki wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa Kultury UNESCO w 2001 roku).
Żeby zrozumieć, jakie wyzwanie stanęło przed Barbarą Górniak jako fotografem i dokumentalistą potrzebny jest krótki rys historyczny obiektów, który pozwolę sobie zacytować:
„Na mocy Pokoju Westfalskiego *), kończącego wojnę trzydziestoletnią, cesarz Ferdynand III. został zobowiązany przez Szwedów do wyrażenia zgody na budowę przez ewangelików w księstwach dziedzicznych w Jaworze, Głogowie i Świdnicy po jednym tzw. „Kościele Pokoju”. Habsburgowie nie uznawali w ten sposób równorzędności wiary protestantów i katolików, lecz traktowali zezwolenie na budowę jako bardziej lub mniej wymuszony akt tolerancji.
13 sierpnia 1652 r. cesarz udzielił swojej zgody, a już 10 dni później wyznaczono teren i przekazano go przewodniczącemu ewangelickiego Urzędu Rent z Otterau. Plac miał kształt kwadratu (200 x 200 kroków), sam kościół miał mieć 100 kroków długości i 50 kroków szerokości. Miał on być poświęcony Świętej Trójcy. Zgodnie z zarządzeniem cesarskim kościół mógł być wybudowany jedynie poza murami miasta, bez wieży i dzwonów. Jako materiałów budowlanych można było użyć jedynie drewna, piasku, gliny i słomy.
Kościoły miały wyglądać skromnie. Kościół Pokoju w Świdnicy, Fot. Barbara Górniak
Szczególnym utrudnieniem dla gminy miało być zarządzenie, że okres budowy nie może przekroczyć jednego roku. Jako pierwszy z trzech kościołów wybudowano Kościół Pokoju w Głogowie, który wyświęcono na Boże Narodzenie w roku 1652. Kamień węgielny pod budowę Kościoła Pokoju w Jaworze położono w kwietniu 1654 roku, a już 30 września 1655 roku można było wyświęcić prostokątną salę kościelną. Przy budowie Kościoła Pokoju w Świdnicy można było skorzystać z doświadczeń zdobytych przy budowie kościołów w Głogowie i Jaworze. Świdniccy protestanci zlecili w roku 1656 wrocławskiemu mistrzowi budowlanemu Albrechtowi von Saebisch i miejscowemu cieśli Andreasowi Kaemperowi budowę Kościoła Pokoju w Świdnicy. Kamień węgielny położono 23 sierpnia tego samego roku. 24.06.1657 r. można było w Kościele Pokoju w Świdnicy odprawić pierwsze nabożeństwo.”
/źródło: Kościół Pokoju w Świdnicy – Historia kościoła /
Zatem mamy do czynienia z czymś nieprawdopodobnym. Budowle – wzniesione z „lichych” materiałów i bez użycia gwoździ – przetrwały ponad 300 lat. W ich wnętrzu panuje półmrok. Po oswojeniu się z niedoborem światła zobaczymy, że ząb czasu nadgryzł drewniane elementy wyposażenia wnętrza, pozbawił intensywności barwy dekoracji stropu czy empor.
Zdjęcie z wystawy: Barbara Górniak, „Wyobrażenie Trójcy Świętej w skrzyżowaniu naw, nawiązujące do nazwy kościoła. Świdnica”
Na fotografiach Barbary Górniak tych ułomności nie widać. Odnoszę wrażenie, że autorce projektu przyświecała nadrzędna (i nieco przewrotna) myśl pokazania kunsztu śląskich artystów i efektów ich pracy w nieskazitelnym stanie. Perfekcyjnie dopracowane fotografie ukazują wnętrza kościołów w szerokim planie. Kadry obejmują przestrzeń świątyni od rzędów prostych ławek po fantazyjne motywy roślinne na stropie, z którego zwisają misterne żyrandole.
Widzimy przepych bogato zdobionych empor i kunsztowny ołtarz zwieńczony polichromową dekoracją. Mamy też możliwość spojrzeć, oczami artystki, na niesamowite wnętrze kościoła z miejsc niedostępnych dla turystów. Scena chrztu Chrystusa została przedstawiona od tylnej strony ołtarza w kościele w Świdnicy a empory z prospektem organowym widzimy z poziomu wyższej kondygnacji.
Pomimo znacznej odległości od patrzącego, malowane panele, zdobiące kilka pięter balkonów, nie tracą na czytelności. Na zdjęciach możemy rozpoznać namalowane sceny religijne, portrety postaci z epoki czy scenki z życia ówczesnego społeczeństwa.
Jakość zdjęć jest zniewalająca. To, co widzimy na fotografiach zdaje się być bardziej wyraziste, niż oglądane gołym okiem. Fotografowanie takiego wnętrza, bez doświetlenia sztucznym światłem, wymaga niesamowitej cierpliwości. Na szczęście Pani Barbarze Górniak jej nie zabrakło.
Na fotografiach autorka w doskonały sposób utrwaliła zdobienia ścian, stropów, empor, ambon i ołtarzy. Niesamowitą harmonię zabudowy wnętrza świątyni uchwyciła przez dopracowane kompozycyjnie kadry, dbałość o symetrię, czytelne piony i poziomy. Projekt fotograficzny Pani Barbary Górniak to kunsztownie wykonana fotograficzna dokumentacja architektury sakralnej – Kościołów Pokoju na Dolnym Śląsku.
Z pożytkiem dla miłośników architektury i sztuki mogłaby zaistnieć na stałe w Muzeum Architektury lub innym, godnym wykonanej pracy, miejscu.
Fotografie Kościołów Pokoju mogłyby zagościć na stałe, np. w Muzeum Architektury
Niestety, prezentacja tych fotografii w korytarzach Centrum Kultury „Zamek” w Leśnicy, to nieporozumienie. Zbyt bliskie usytuowanie ścian nie pozwala oglądać dużych „fotoobrazów” z właściwej odległości. W szybkach odbijają się lampy i ramy zdjęć wiszących naprzeciwko. Pozostałości sprzętów po innej, sobotniej imprezie, przekrzywione ramy potrąconych przypadkiem obrazów, zniechęciły mnie do przedstawienia pełniejszej fotorelacji z wystawy. Zachęcam zatem do zobaczenia wystawy Barbary Górniak – „Kościoły Pokoju na Dolnym Śląsku” – na własne oczy.
WYSTAWA CZYNNA DO 23 marca 2014 r.
Centrum Kultury ZAMEK
pl. Świętojański 1, Wrocław
Zainteresowanych zapraszam na stronę Portal Radia Wrocław, gdzie można zobaczyć miniatury zdjęć prezentowanych na wystawie w znośnej jakości (ale i tak niedorównującej fotografiom z wystawy) i wysłuchać wywiadu z Panią Barbarą Górniak.
Kościoły Pokoju na zdjęciach, Anna Geryn, Portal Radia Wrocław
*) Pokój Westfalski został zawarty 24 października 1648 r. To wielostronny układ kończący wojnę trzydziestoletnią (1618-1648) zawarty między cesarstwem a Francją i jej stronnikami w Münster oraz między cesarstwem a Szwecją w Osnabrück.
Polecam także:
– „szkic” do budowy kościoła w Jaworze przedstawiony w filmie:
Prezentacja historyczno-multimedialna Kościoła Pokoju w Jaworze.
– fotorelacje z pierwszej wizyty w Kościołach Pokoju:
Anioły o męskich twarzach. Ewangelicki Kościół Pokoju w Jaworze
